کمال‌گرایی (در فلسفه اخلاق)

کمال‌گرایی یک دیدگاه اخلاقی است که بر اساس آن افراد و افعالشان طبق موازین حداکثری قضاوت می‌شوند—خاصّه بر حسب میزانی که به ایدئال‌های «کمال» زیباییی‌شناختی، فکری، عاطفی یا جسمانی تقرّب جسته‌اند. پس کمال‌گرایی چه‌بسا با جانب‌داری از موازینی که در ظاهر غیراخلاقی می‌نمایند با موازین متعارف اخلاقی زاویه بگیرد یا حتی از آنها عبور کند. موازین کمال‌گرایانه بازتابی هستند از تمجید سطوح بی‌نظیر توفیق بشری. شاید مهمترین خصیصه‌ی این موازینْ خلاقیت هنرمندانه یا دیگر اَشکال خلاقیت باشد. اما موازین مذکور شامل گونه‌های متنوعی از دیگر فعالیت‌ها و حالت‌های عاطفی که «والامنشانه» شمرده می‌شوند نیز می‌شود—برای مثال، بردباری قهرمانانه در برابر آلام عظیم. بنابراین فرد کمال‌گرا به یک نگاه غیرمساوات‌طلبانه—یا حتی اشراف‌سالار—به آدمی گرایش دارد. طبق این نگاه، نوابغ کم‌نظیر، انگشت‌شمار افراد الهام‌بخش و هنرمندان رنجور اما متهور، اُسوه‌های کمال بشری‌اند و برای ارزیابی ما مناسب‌اند.

گرچه ساختن و پرداختن هیچ نظام «فلسفه‌ی کمال‌گرایانه‌»‌ای هرگز مورد اهتمام نبوده است، جنبه‌ای از این آموزه را می‌توان در اندیشه‌های فیلسوفانی همچون نیچه یافت. ارسطو نیز گویا به هنگام توصیف خیر بشری از اندیشه‌ای کمال‌گرایانه دفاع کرده است. در نزد ارسطو، همچنانکه یک نوازنده‌ی چنگ فقط وظایف معمول این پیشه را به نمایش نمی‌گذارد، بلکه به موازین والای این پیشه نیز نائل می‌شود، انسان نیک نیز باید به موازین والای ناظر به فضیلت یا فضایل مخصوص زیست بشری به‌طورکلی نائل شود.

منبع:

Audi, Robert. (2015). Perfectionism. The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University Press