عدالت اصلاحی

ارسطو در مواجهه‌اش با عدالتْ تمایزی را میان دو صورت از عدالت ترسیم کرد: عدالت اصلاحی و توزیعی. عدالت اصلاحی با تصحیح بی‌عدالتی‌ای که یک شخص بر دیگری تحمیل کرده است سروکار دارد. عدالت توزیعی ناظر به توزیع منافع یا مسئولیت‌هاست. این صورت‌های عدالت واجد ساختارهای متفاوتی‌اند. آنچه به عدالت توزیعی شکل می‌بخشد مفهوم مقایسه است: یک سهم بزرگتر به فردی تعلق می‌گیرد که طبق یک معیار توزیعی سزاواتر تلقی می‌شود. آنچه به عدالت اصلاحی شکل می‌بخشد مفهوم تضایف یا دوسویگی است: فرد آسیب‌رسان به یک فرد زیان‌دیده صدمه‌ی نامنصفانه‌ای وارد کرده است، اگر‌وتنها‌اگر فرد زیان‌دیده از فعل فرد آسیب‌رسان دچار صدمه‌ی نامنصفانه‌ای شده باشد. طرفین، فرد مرتکب و فرد متحمّلِ یک وضع نامنصفانه‌ی واحد، قطب‌های فعّال و منفعل یک فعل خطا هستند و قانون با مسئول ‌قرار‌دادن فرد مرتکب در برابر فرد زیان‌دیده اقدام به اصلاح وضع می‌کند.  

در دهه‌های اخیر عدالت اصلاحی (در راستای تمایزش از عدالت توزیعی) توجه نظریه‌پردازان حقوقی علاقه‌مند به مسئولیت مدنی را به خود جلب کرده است. آنها به عدالت اصلاحی همچون گنجینه‌ای از داوری‌ها و بینش‌های هنجاری در خصوص صدمات نامنصفانه می نگرند. این نظریه‌پردازان مفهوم تضایف را برای فهم ربط‌و‌نسبت میان خوانده و خواهان ضرروی می‌دانند. تأکید بر تضایف هر دوی مباحثی را که در ذیل یک نظام مسئولیت و نیز در ذیل ربط‌و‌نسبت میان عدالت اصلاحی، به‌منزله‌ی یک ایده‌ی نظری و مسئولیت قانونی به‌مثابه‌ی یک فعالیت نهادی متعارف، قرار می‌گیرند، ایضاح می‌کند.

منبع:

Weinrib, Ernest. J, (2005), Justice: Corrective, In Craig, Edward. (ed), 2005, the shorter routledge encyclopedia of philosophy, Routledge